Słownik pojęć Strażackich

ABSORPCJA - pochłanianie substancji całą objętością innej substancji, najczęściej gazu przez ciecz lub ciało stałe.

ADHEZJA - przyleganie cieczy do powierzchni ciała stałego. Jest ono wynikiem sił przyciągania działających pomiędzy cząsteczkami ciała stałego i cieczy.

ADSORBENT - substancja stała o właściwościach chłonnych, na której powierzchni zachodzi proces absorpcji. Właściwości chłonne mają np. węgiel aktywny, żel krzemionkowy.

ADSORPCJA - gromadzenie się substancji rozpuszczonych w cieczy lub obecnych w fazie gazowej na powierzchni ciała stałego albo cieczy.

AEROZOL - zawiesina w gazie bardzo drobnych cząstek, praktycznie nieopadających pod wpływem ciążenia. Zależnie od stanu skupienia aerozole dzieli się na mgły (cząstki ciekłe) i dymy (cząstki stałe).

ALARM BOJOWY - rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia, syreny lun innych środków, nakazujący pospieszne przejście pododdziału (oddziału) w stan gotowości bojowej.

ALARM FAŁSZYWY - jest to wezwania podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej do zdarzenia, które faktycznie nie miało miejsca lub zaistniało, lecz nie wymagało podjęcia działań ratowniczych.

ALARM FAŁSZYWY W DOBREJ WIERZE - zgłaszający zdarzenie zaobserwował symptomy zagrożenia, np.: dymy, pary, zapachy, lecz po przybyciu na miejsce zagrożenie samoistnie zakończyło się bez możliwości stwierdzenia miejsca lub przyczyny, nie stwarzało zagrożenia, np. para z urządzeń wentylacyjnych lub klimatyzacyjnych, dymy lub ognie technologiczne, wypalanie materiałów pod nadzorem w miejscach do tego celu przeznaczonych, inne zdarzenia, które nie wymagały podjęcia działań ratowniczych.

ALARM FAŁSZYWY Z INSTALACJI WYKRYWANIA - zgłaszane przez instalacje wykrywania pożaru lub innych zagrożeń, spowodowane zadziałaniem czujników z takich przyczyn, jak w szczególności: odbłyski światła, dostanie się chwilowe dymu do czujek, wada techniczna czujki, zbyt niski próg alarmu czujki, prowadzone prace powodujące powstanie dymów lub oparów lub z ręcznych ostrzegaczy pożaru niewymagające podjęcia działań ratowniczych przez podmioty systemu lub inne jednostki ochrony przeciwpożarowej.

ALARM FAŁSZYWY ZŁOŚLIWY - zgłaszając zdarzenie sprawca miał na celu wprowadzenie podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej w błąd.

ANKIER - zob. kotew.

BATALION - oddział w sile od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca.

BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE - stan eliminujący zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, uzyskiwany przez funkcjonowanie systemu norm prawnych i technicznych środków zabezpieczenia przeciw-pożarowego oraz prowadzonych działań zapobiegawczych przed pożarem.

BIODEGRADACJA - rozkład substancji przez określone odmiany mikroorganizmów występujących w środowisku wodnym lub gruncie.

BLEVE - w dosłownym tłumaczeniu oznacza wybuch par wrzących cieczy (Boiling Liquids Expanding Vapours Explosions). Skrót stosuje się powszechnie dla określenia wybuchu powstałego w wyniku gwałtownego wycieku łatwo zapalnej cieczy o temperaturze wyższej od jej temperatury wrzenia przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym.

BŁĄD PARALAKSY - błąd powstający np. przy odczytywaniu wskazań przyrządu pomiarowego podczas obserwowania wskazówki z kierunku prostopadłego do powierzchni podzielni (skali) tego przyrządu.

BILANS SIŁ I ŚRODKÓW - ilościowe zapotrzebowanie sił i środków do przeprowadzenia skutecznej akcji ratowniczo-gaśniczej.

BILANS WODNY - ilościowe zapotrzebowanie wody do gaszenia pożaru.

BIOAKUMULACJA - zgromadzenie w organizmie żywym związku chemicznego w stężeniu większym, niż występuje on w otoczeniu.

BODZIEC TERMICZNY - każdy czynnik mający (lub mogący wytworzyć) odpowiednio wysoką temperaturę i pojemność cieplną zdolną do zapalenia materiałów palnych bądź zainicjować wybuch gazów, pyłów lub par cieczy palnych.

BRYGADA - związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicach administracyjnych województwa wielkoobszarowe działanie ratownicze.

CIECZ NIEBEZPIECZNA POŻAROWO - ciecz o temperaturze zapłonu do 55°C.

CIŚNIENIE DYSPOZYCYJNE - ciśnienie przewidziane do pokonania oporów przepływu wody w linii tłocznej między motopompami ustawionymi szeregowo w systemie dostarczania wody na duże odległości przez przetłaczanie. Ciśnienie to wynosi 65 m słupa wody (0,65 MPa).

CIŚNIENIE PRÓBNE – ciśnienie, pod jakim bada się węże pożarnicze, elementy urządzenia lub całą instalację przed oddaniem jej do eksploatacji.

CIŚNIENIE ROBOCZE - najwyższe ciśnienie, które może wystąpić podczas pracy urządzenia.

CZAS GASZENIA POŻARU - czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do momentu przerwania podawania środka gaśniczego.

CZAS LOKALIZACJI POŻARU - czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do opanowania pożaru.

CZAS OPERACYJNY - czas przewidziany na wykonanie przez straż pożarną zadania bojowego.

DEFLAGRACJA - spokojne spalanie substancji wybuchowych, spalanie bez wybuchu.

DEKONTAMINACJA - jest to zespół czynności wykonywanych na terenie akcji ratownictwa chemiczno-ekologicznego zmierzających do zneutralizowania szkodliwego oddziaływania substancji niebezpiecznych na ludzi i otoczenie.

DEKONTAMINACJA WSTĘPNA - jest realizowana bezpośrednio po zakończeniu działań, najczęściej na terenie akcji. Powinna zapewnić poziom skażenia niezagrażający zdrowiu i życiu ratownika, a sprzęt używany w trakcie działań nie powinien stać się źródłem dalszego skażenia środowiska i ludzi z nim się stykających.

DEKONTAMINACJA WŁAŚCIWA - jest prowadzona poza terenem akcji - w strażnicy lub specjalnie przeznaczonym do tego celu miejscu. Jej zadaniem jest pełne odkażenie ratowników oraz sprzętu.

DETONACJA - zjawisko rozkładu materiału wybuchowego przebiegające z dużą prędkością, któremu towarzyszy huk i nagłe wyzwolenie dużej energii.

DGW - dolna granica wybuchowości.

DOGASZANIE POŻARU - faza działań bojowych związana z gaszeniem pojedynczych ognisk pożaru.

DOLNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI - najniższe stężenie substancji palnej (gazów, par, pyłów) w mieszaninie z powietrzem, przy którym może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.

DOWÓDCA - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma prawo do wydawania rozkazów i poleceń podległym ratownikom pododdziałom i oddziałom.

DOWÓDCA ODCINKA BOJOWEGO (DOB) - osoba podlegająca bezpośrednio KAR, otrzymująca od niego rozkazy, odpowiedzialna za oddane jej do dyspozycji siły oraz za skuteczność i wyniki ich działania na przydzielonym odcinku bojowym.

DOWÓDCA ZMIANY - ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową. - DRUGI RZUT - siły i środki przewidziane w planach obrony do udziału w określonych działaniach bojowych w przypadku, gdy siły i środki pierwszego rzutu są niewystarczające.

DUPLEKS - system łączności telegraficznej, w którym sygnały mogą być przekazywane jednocześnie w obu kierunkach.

DYFUZJA - samorzutne mieszanie się składników układu w wyniku chaotycznego ruchu cząsteczek i atomów.

DYM - substancja chemiczna powstała wskutek rozkładu termicznego materiału palnego, występująca w powietrzu w postaci aerozoli drobnych cząsteczek ciał stałych, pary wodnej, sadzy, par cieczy palnych, gazów pożarowych, itp. Ilość wydobywającego się dymu jest tym większa, im więcej pierwiastków węgla mają w swojej strukturze palące się materiały.

DYMOSZCZELNOŚĆ - zdolność do przeciwstawienia się przenikaniu przez elementy budowlane budynku gazów i par lub (i) płomieni w warunkach pożaru, nazywana także szczelnością pożarową.

DYREKTYWA - ustalenie (pisemne) lub wskazówka postępowania wydane przez dowódców przełożonych wyższych szczebli.

DYSLOKACJA - rozlokowanie jednostek straży pożarnej w rejonach działania, rejonie koncentracji, rozmieszczenie stanowisk gaśniczych itp. na terenie akcji.

DYSPERSYJNOŚĆ PIANY - właściwość charakteryzująca stopień rozdrobnienia pęcherzyków piany gaśniczej. Dyspersyjne piany gaśnicze mają pęcherzyki wielkości średnio 3 mm

DYSPONOWANIE - stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do działań jednostek ochrony ppoż. i innych podmiotów ratowniczych.

DYSPOZYTOR - funkcjonariusz pożarnictwa pełniący służbę na stanowisku kierowania, którego zadaniem jest przyjmowanie zgłoszeń o pożarach i innych zdarzeniach, ich analizowanie i dysponowanie jednostek straży pożarnej do działań bojowych.

DYSTYNKCJE SŁUŻBOWE - oznaki stopni pożarniczych w kolorze złotym noszone na naramiennikach i otokach czapek.

DZIAŁANIA POŁĄCZONE - forma działań łączących natarcie z obroną w celu zmniejszenia szybkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony obiektów położonych bezpośrednio przy strefie spalania.

DZIAŁANIA RATOWNICZE - czynności podjęte w celu ochrony życia, zdrowia, mienia a także likwidacji źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

DZIAŁANIA SKONCENTROWANE - działania polegające na równoczesnym wprowadzeniu do akcji niezbędnej ilości sił i środków celem wykonania zadania bojowego.

DZIAŁANIE W NATARCIU - zob. obrona.

EFEKT GASZENIA - rezultat (wynik) skutecznego przeprowadzenia gaszenia pożaru.

EJEKTOR (EŻEKTOR) - rodzaj pompy zwężkowej do zasysania cieczy lub gazów.

EKSHAUSTOR - ssawa, wentylator wysysający powietrze zanieczyszczone, gazy, pyły lub dymy ze zbiornika, pomieszczenia, itp. i przetłaczający je do atmosfery lub zbiornika oczyszczającego.

EKSPLOZJA - wybuch, przebiegający ze zmienną prędkością liniową rzędu kilkuset lub kilku tysięcy m/s, następujący w wyniku gwałtownego przebiegu reakcji chemicznej lub łańcuchowych reakcji jądrowych.

ELEWACJA - zewnętrzne ściany budynku wraz z występującymi na nich elementami architektonicznymi i wystrojem.

EMULGACJA - zjawisko polegające na wymieszaniu się cieczy z wodą (np. olej z wodą) z jednoczesnym utworzeniem trudnej do rozdzielenia emulsji.

EMULSJA - stabilny stan rozproszenia jednej cieczy w innej, np. oleju w wodzie.

EWAKUACJA - całokształt czynności związanych z usuwaniem ludności wywożeniem urządzeń, sprzętu i materiałów z terenu zagrożonego.

FALA PODMUCHU - sferyczny obszar silnie sprężonego powietrza, rozprzestrzeniający się z olbrzymią prędkością we wszystkich kierunkach od środka wybuchu np. jądrowego. Za czołem fali występuje strefa powietrza o ciśnieniu większym niż ciśnienie atmosferyczne, a następnie strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od atmosferycznego.

FALA UDERZENIOWA -czynnik rażący wybuchu. Rozprzestrzenia się z prędkością naddźwiękową, malejącą aż do zaniku. Za czołem fali rozchodzącej się we wszystkich kierunkach podąża strefa sprężenia o ciśnieniu większym od atmosferycznego, a za nią strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od ciśnienia atmosferycznego.

FASADA - elewacja budynku; frontowa ściana budynku, w której znajdują się główne wejścia wyróżniający się bogatszą kompozycją architektoniczną i dekoracyjną.

FAZA POŻARU - etap (stadium) pożaru charakteryzujący się pewnymi stanami następującymi po sobie.

FILAR - pionowa podpora wszelkich konstrukcji budowlanych, np. mostów, sklepień itp.

FILM OLEJOWY - warstwa oleju pokrywająca powierzchnię wody, zwykle o grubości od kilku do kilkunastu milimetrów.

FUNDAMENT - zagłębiona w ziemi część murów budynku przenosząca obciążenie bezpośrednio na grunt.

FRONT POŻARU - odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa szybkość rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.

GASZENIE POŻARU DYNAMICZNE - podawanie środka gaśniczego podczas ruchu samochodu.

GASZENIE POŻARU STATYCZNE - podawanie środka gaśniczego ze stanowiska gaśniczego stojącego w miejscu lub z działka samochodu na postoju.

GAZ BŁOTNY - gaz palny składający się głównie z metanu, powstający w procesie gnicia ciał organicznych pod wodą.

GAZY TECHNICZNE - gazy wytwarzane i używane na dużą skalę, przechowywane w stanie skroplonym lub sprężonym w stalowych butlach pod wysokim ciśnieniem. Zalicza się do nich: tlen, azot, wodór, dwutlenek siarki, dwutlenek węgla i inne.

GEOMETRYCZNA GŁĘBOKOŚĆ SSANIA - różnica poziomów między lustrem wody w punkcie czerpania a osią pompy. Głębokość tą wyrażamy w metrach słupa wody.

GEOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA - różnica poziomów między punktem, do którego podaje się wodę a osią pompy.

GGW - górna granica wybuchowości.

GŁĘBOKOŚĆ DZIAŁANIA GAŚNICZEGO - odległość od czoła pożaru, skrzydeł pożaru lub (i) tyłu pożaru linii stanowisk gaśniczych w głąb terenu powierzchni pożaru, ograniczona m.in. długością rzutu prądu środka gaśniczego. Skuteczna głębokość gaszenia przy gaszeniu wodą wynosi 5 m.

GŁÓWNE NATARCIE - ześrodkowanie sił i środków w określonym czasie na terenie działań bojowych dla przeprowadzenia natarcia o maksymalnej intensywności gaszenia.

GŁÓWNY WYŁĄCZNIK PRĄDU - urządzenie przeznaczone do wyłączania w budynku spod napięcia całej instalacji na wszystkich biegunach. Wyłącznik powinien być umieszczony w miejscu łatwo dostępnym, w szafce zamykanej na klucz, łatwo otwieranej bez użycia klucza i narzędzi (np. wybicie szyby).

GODZINA PRZYJAZDU NA TEREN DZIAŁAŃ - moment zatrzymania samochodu na terenie akcji w miejscu wskazanym przez dowódcę.

GODZINA UGASZENIA POŻARU - moment, w którym na skutek działania bojowego proces spalania ustanie w stopniu nie zagrażającym ponownym rozpaleniem.

GOTOWOŚĆ BOJOWA - zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym czasie przez zespół ratowniczy.

GÓRNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI - najwyższe stężenie substancji palnej w mieszaninie z powietrzem, przy którym jeszcze może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.

GRANICA PLASTYCZNOŚCI - naprężenie, powyżej którego powstaje odkształcenie trwałe materiału po jego odciążeniu.

GRANICA SPRĘŻYSTOŚCI - najwyższe naprężenie w materiale, po usunięciu którego ciało wraca ponownie do postaci pierwotnej.

GRUPA OPERACYJNA - zespół funkcjonariuszy doraźnie wydzielonych lub wydzielonych według ustalonego kryterium do opracowania lub wykonania samodzielnie określonego zadania.

GRUPY POŻARÓW - klasyfikacja pożaru ze względu na rodzaj materiału objętego pożarem.

GRUZOBETON - beton, w którym jako kruszywo zastosowano gruz z cegieł, dachówek itp.

HEKTOLITR - jednostka objętości równa stu litrom.

HERMETYZACJA - 1) zapobieganie przedostawaniu się do pomieszczeń pracy szkodliwych gazów, par, pyłów. 2) uszczelnienie zamkniętych naczyń, przewodów, pomieszczeń zabezpieczające przed dostawaniem się do wnętrza powietrza lub w celu oddzielenia ich od atmosfery zewnętrznej.

HIGROSKOPIJNOŚĆ - właściwość niektórych ciał polegająca na łatwości pochłaniania wody i pary wodnej.

HYDROLIZA - reakcja chemiczna, w której woda lub jej jony rozkładają substancję na prostsze składniki.

IMPLOZJA - odwrotność eksplozji; zniszczenie naczyń próżniowych spowodowane różnicą ciśnień: zewnętrznego (większego) i wewnętrznego (mniejszego więc wskutek nadciśnienia pochodzącego z zewnątrz.

IMPREGNACJA - powierzchniowe lub wgłębne zabezpieczenie materiału impregnowanego związkami chemicznymi przed działaniem ognia i wysokich temperatur.

INFILTRACJA - powolne przenikanie (wsiąkanie) cieczy lub gazu przez pory jakiegoś ciała do wnętrza.

INHIBITOR - katalizator, którego obecność w procesie reakcji chemicznej powoduje zmniejszenie szybkości lub zatrzymanie przebiegającej reakcji.

INTENSYWNOŚĆ GASZENIA - ilość środka gaśniczego podawana na jednostkę powierzchni, kubatury lub obwodu pożaru w jednostce czasu.

INTENSYWNOŚĆ PODAWANIA WODY - stopień natężenia podawania wody jako środka gaśniczego w litrach na metr kwadratowy na sekundę przy gaszeniu pożaru na powierzchni i w litrach na metr bieżący na sekundę przy gaszeniu pożaru w obwodzie.

IZBICA - budowla wodna zabezpieczająca filar mostu w czasie ruchu lodów, mająca ostrą stalową krawędź, która działa jak klin i służy do rozbijania kry.

JEDNOSTKA RATOWNICZO-GAŚNICZA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ - podstawowa jednostka organizacyjna, posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych i miejscowych zagrożeń.

JRG PSP - zob. Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP

KALENICA - poziomy grzbiet dachu dwuspadowego.

KALKULACJA - obliczanie szans; przemyśliwanie, planowanie, rozważanie dotyczące ustalania potrzebnych sił i środków do przeprowadzania skutecznych działań bojowych.

KARTA DOJAZDOWA - dokument operacyjny określający trasę dojazdu od strażnicy do każdej ulicy znajdującej się w rejonie działania.

KARY DYSCYPLINARNE - środki dyscyplinujące, jak: nagana, pozbawienie możliwości awansowania na okres do dwóch lat, wyznaczenie na niższe stanowisko służbowe, obniżenie stopnia pożarniczego i wydalenie ze służby.

KARY PORZĄDKOWE - środki dyscyplinujące - wychowawcze, nakładane przez komendantów. Zalicza się do nich upomnienie i ostrzeżenie.

KATALIZA - proces przyspieszania lub opóźniania reakcji chemicznej po wpływem katalizatorów.

KAUSZA - chomątko, metalowy ochraniacz pętli na końcu linki strażackiej zapobiegający jej przecieraniu się.

KAWITACJA - zjawisko polegające na powstawaniu wewnątrz przepływającej cieczy obszarów nieciągłości, wypełnionych gazem lub parą wskutek obniżenia się ciśnienia w miejscu znacznego wzrostu prędkości przepływu; działa niszcząco na elementy konstrukcji przez wybijanie bądź nadżeranie cząstek materiału.

KIEROWANIE INTERWENCYJNE - realizowane w strefie zagrożenia lub bezpośrednich działań ratowniczych, w której istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska lub prawdopodobieństwo jego wystąpienia, w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednej kompanii.

KIEROWANIE STRATEGICZNE - realizowane w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły wojewódzkich brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością jeden batalion.

KIEROWANIE TAKTYCZNE - realizowane na granicy strefy zagrożenia lub poza nią w celu wykonania przyjętej taktyki lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu.

KLAPA DYMOWA - pokrywa umieszczona na otworze dachu lub stropo dachu, otwierana w celu usunięcia drogą wentylacji naturalnej nagromadzonych w budynkach gorących gazów pożarowych i dymów pożarowych.

KOALESCENCJA - metoda oczyszczania wody z rozproszonego w niej oleju, polegająca na wymuszaniu łączenia się małych kropelek w większe skupiska, wskutek wzajemnych zderzeń w czasie przepływu przez mikro kanały filtra koalescencyjnego.

KOLEKTOR - główna rura zbiorcza dużych rozmiarów z szeregiem odgałęzień przeznaczonych do zbierania lub rozdzielania cieczy, gazów.

KOMPANIA - pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji oraz dowódca.

KONDENSACJA - 1) zagęszczenie, stężenie; 2) skroplenie, przemiana pary lub gazu w ciecz.

KOORDYNACJA - uzgodnione współdziałanie.

KORELACJA - wzajemne powiązanie działania.

KROKIEW - element nośnej konstrukcji dachu w postaci belki drewnianej podtrzymującej pokrycie dachu.

KUBATURA BUDYNKU - objętość wszystkich kondygnacji nadziemnych, przyziemnych i podziemnych, liczona w metrach sześciennych.

LAKMUS - barwnik stosowany w chemii jako wskaźnik kwasowości roztworów wodnych. Lakmus w obecności kwasu barwi się na czerwono, a zasady na niebiesko.

LARYNGOFON - mikrofon umieszczony na szyi mówiącego i działający pod wpływem drgań jego krtani; nie reaguje na dźwięki przenoszone przez powietrze, umożliwia porozumiewanie się pożarników w pomieszczeniach o dużym nasileniu hałasu.

LEGAR - gruba belka stosowana jako podkład (podpora) pod ciężkie przedmioty lub, na której układa się deski podłogowe.

LEPKOŚĆ - własność płynów charakteryzująca się stopniem ich płynności (lejności) i przyczepności do różnych ciał podczas ruchu jednych warstw względem drugich, zależna w dużym stopniu od temperatury i ciśnienia.

LICZBA SPIENIENIA - jest to stosunek objętości piany do objętości roztworu, z którego ta piana powstała..

LIKWIDACJA POŻARU - gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości ponownego wznowienia palenia i ostatecznego ugaszenia.

LINIA GAŚNICZA - linia wężowa od nasady tłocznej rozdzielacza, pompy pożarniczej lub hydrantu, zakończona prądownicą lub wytwornicą.

LINIA GŁÓWNA - linia tłoczna od nasady pompy do nasady rozdzielacza.

LINIA SSAWNA - linia wężowa zbudowana z węży ssawnych służąca do pobierania (ssania) wody z otwartych punktów czerpania wody.

LINIA ZASILAJĄCA - linia wężowa od hydrantu do pompy lub od pompy do kolejnej pompy.

LINIOWA PRĘDKOŚĆ ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POŻARU - droga przebyta przez front pożaru w danym kierunku w jednostce czasu.

LNG (Liquefied Natural Gas) - skroplony gaz naturalny. Głównym składnikiem jest zwykle metan. Termin LNG jest potocznie odnoszony tylko do tego gazu, choć w rzeczywistości LNG składa się również z dwutlenku węgla i siarkowodoru.

LOGGIA - wnęka balkonowa otwarta na zewnątrz budynku, utworzona przez załamanie i cofnięcie części ściany zewnętrznej w głąb budynku.

LOKALIZACJA POŻARU - powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie intensywności procesu spalania.

LPG (Liquefied Petroleum Gas) - skroplony gaz petrochemiczny. Składa się głownie z propanu, butanu i pentanu.

ŁUK ELEKTRYCZNY - zjawisko przepływu prądu elektrycznego wskutek przebicia warstwy zjonizowanego powietrza lub gazu między częściami urządzeń elektrycznych będących pod napięciem. Zjawisku towarzyszy silne białe światło i wysoka temperatura (ponad 3000$deg;C). Łuk elektryczny jest zdolny do zapalenia wszystkich materiałów palnych i spowodowania pożaru.

ŁUNA - odblask pożaru widoczny nad horyzontem.

MANOMETR - ciśnieniomierz; przyrząd do pomiaru ciśnienia gazu lub cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego.

MANOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA - wysokość podnoszenia geometryczna powiększona o sumę oporów pompy i węży tłocznych mierzona w metrach słupa wody.

MANOWAKUOMETR - przyrząd łączący dwa przyrządy (manometr i wakuometr) służący do pomiaru ciśnienia cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego oraz do mierzenia próżni (podciśnienia, ciśnienia niższego od ciśnienia atmosferycznego), montowany jest na pompie pożarniczej po stronie ssawnej.

MANSARDA - pomieszczenie mieszkalne na kondygnacji strychowej, mające na ogół część sufitu pochyloną.

MATERIAŁY NIEBEZPIECZNE POŻAROWO - rozumie się przez to ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55°C, gazy palne, ciała stałe wytwarzające w zetknięciu z wodą lub parą wodną gazy palne, ciała stałe zapalające się samorzutnie w powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, ciała stałe palne utleniające o temperaturze rozkładu poniżej 21°C, ciała stałe jednorodne o temperaturze samozapalenia poniżej 200°C oraz materiały mające skłonności do samozapalenia.

MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY - każdy materiał o aktywności właściwej większej niż 70 Bq/kg.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE - jest to inne niż pożar zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, a stwarzające zagrożenie dla życia, środowiska lub mienia.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE DUŻE - jako nagłe, nieprzewidziane zdarzenie, podczas którego wystąpiło zbiorowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia dużej wartości lub środowiska naturalnego, występujące na znacznym obszarze.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE LOKALNE - jako nagłe, uszkodzenia części obiektu, w szczególności budynku lub urządzenia technicznego powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE MAŁE - jako nagłe, uszkodzenia elementów urządzeń, maszyn, pojazdów, obiektów, które mogą powodować zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, wymagające interwencji podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a także gdy jednostki ochrony przeciwpożarowej wspomagają inne służby ratownicze, porządkowe, mogące także występować jako prawdopodobne, wymagające jednak rozpoznania tego zagrożenia.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE ŚREDNIE - jako nagłe zdarzenie, którego następstwem jest jednostkowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub skażenie środowiska, występujące na niewielkim obszarze, powierzchni lub ograniczone do jednego obiektu.

NADCIŚNIENIE - różnica między ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub gazu a niższym od niego ciśnieniem zewnętrznym.

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) - jest to takie stężenie substancji szkodliwej, które przy stałym kontakcie z nią w ciągu 8-godzinnego dnia pracy przez wieloletni nawet okres nie wywołuje żadnych objawów zatrucia.

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh) - jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia - ustalone jako wartości średnie - które nie powinno powodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz jego przyszłych pokoleń, jeśli utrzymuje się ono w środowisku pracy dłużej niż 30 minut podczas pracy zmiany roboczej.

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE PROGOWE (NDSP) - jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być przekroczone w środowisku pracy.

NAPĘD HYDRAULICZNY - napęd wywołany przez ruch cieczy pod odpowiednim ciśnieniem.

NAPĘD PNEUMATYCZNY - napęd maszyny lub urządzenia osiągany przez wykorzystanie sprężonego powietrza.

NAPIĘCIE KROKOWE - napięcie występujące między punktami ziemi dotykanymi przez stopy człowieka przechodzącego w miejscu naelektryzowanym, wskutek zetknięcia przewodu wysokiego napięcia z ziemią.

NASADA - rodzaj połączenia szybko rozłącznego pożarniczych węży tłocznych i węży ssawnych.

NATARCIE - podstawowa forma działania taktycznego polegająca na bezpośrednim działaniu na ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania.

NEUTRALIZACJA - zobojętnianie; reakcja wzajemnego działania zasady i kwasu, w wyniku której powstaje sól i woda.

NOMENKLATURA - obowiązująca symbolika (oznaczenie) i terminologia (nazewnictwo) materiałów, wyrobów, czynności itp.

NORMALNE WARUNKI CIŚNIENIA I TEMPERATURY - 1) w fizyce: temperatura 0$deg;C i ciśnienie 1 atm.; 2) w technice: temperatura 20$deg;C i ciśnienie 1 At.

OBRONA - podstawowy rodzaj działania bojowego mający na celu niedopuszczenie do zapalenia się obiektów zagrożonych bezpośrednio lub pośrednio od promieniowania cieplnego lub ogni lotnych, bądź działanie opóźniające rozprzestrzenianie się pożaru.

OBRONA BLIŻSZA - obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio z zadaniem niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru.

OBRONA DALSZA - działania na obiekty zagrożone pośrednio z zadaniem niedopuszczenia do wytworzenia nowych ognisk pożaru.

OBWÓD POŻARU - linia okalająca powierzchnię pożaru.

OCENA MOŻLIWOŚCI - określenie wydajności i przydatności sił i środków zgromadzonych na terenie akcji po ocenie sytuacji.

OCENA SYTUACJI - określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.

ODCINEK BOJOWY - wyodrębniona część np. terenu akcji, terenu pożaru, gdzie jedna lub kilka jednostek straży pożarnej ma określone zadanie do wykonania.

ODWÓD - wydzielone siły i środki pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.

ODWÓD TAKTYCZNY - wydzielone siły i środki jako rezerwa (1/3, 1/2 sił zaangażowanych) na terenie działań bojowych pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.

OGNIE LOTNE - nie spalone, rozżarzone cząstki materiału palnego przenoszone za pomocą wiatru i ruchów konwekcyjnych powietrza na znaczne odległości, mogące powodować powstanie nowych źródeł pożaru.

OGNISKO POŻARU - część terenu pożaru, gdzie spalanie jest najbardziej intensywne.

OGNIE ŻGlĄCE - języki ognia powstające w fazie pośredniej między spalaniem a wybuchem. Warunki sprzyjające takiemu spalaniu występują podczas pożaru w pomieszczeniu zamkniętym, z którego nie jest odprowadzane ciepło ani produkty spalania, a w którym pożar trwa przez dłuższy czas bez dostatecznego dostępu tlenu. Ognie żglące powstają w momencie dopływu powietrza bogatego w tlen, np. na skutek otwarcia okna, drzwi.

OGNISKO POŻARU - przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze.

OKAP - 1) rodzaj daszka z wyciągiem do chwytania iskier, dymu, gazu wydobywającego się z ogniska, pieca itp.; 2) dolny brzeg dachu wystający poza ścianę budynku w celu odprowadzenia wody opadowej.

OLEJ (rozlewy olejowe) - surowa ropa naftowa, dowolny produkt jej przerobu (z wyjątkiem chemikaliów), a także odpady zawierające ropę lub jej produkty. Dla potrzeb usuwania awarii olejowych pojęciem tym określa się oleje opałowe i napędowe, z wyłączeniem benzyny, do której nie odnoszą się metody usuwania rozlewów olejowych.

OŚ POŻARU - linia prostopadła do frontu pożaru, przechodząca przez teren pożaru zgodnie z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru.

OTWARTY OGIEŃ - zjawisko spalania się ciał, dostrzegane w postaci płomieni i żaru.

PIANA CHEMICZNA - powstaje w wyniku reakcji chemicznej w roztworze wodnym środka pianotwórczego pomiędzy łatwo rozpuszczalnymi węglanami a mocnym kwasem lub solą hydrolizującą w wodzie z wytworzeniem odczynu silnie kwaśnego, prowadzonej w zamkniętym zbiorniku lub przewodach rurowych.

PIANA GAŚNICZA CIĘŻKA - zbiór pęcherzyków wypełnionych dwutlenkiem węgla lub powietrzem o liczbie spienienia do 20.

PIANA GAŚNICZA LEKKA - zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia powyżej 200.

PIANA GAŚNICZA ŚREDNIA - zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia od 20 do 200.

PIANA MECHANICZNA - powstaje przez energiczne mechaniczne zmieszanie wodnych, zwykle kilkuprocentowych, roztworów środków pianotwórczych z powietrzem lub gazem obojętnym.

PLUTON - pododdział w sile od trzech do czterech zastępów lub dwóch sekcji, liczący od 15 do 21 ratowników, w tym dowódca.

PŁATEW - belka podłużna w konstrukcji nośnej dachu, łącząca dźwigary, podtrzymująca krokwie lub jętki.

PŁYNNOŚĆ PIANY - jest to zdolność piany do rozpływania się po powierzchni ciał stałych lub cieczy.

PODCIŚNIENIE - różnica między ciśnieniem zewnętrznym, najczęściej ciśnieniem atmosferycznym a niższym od niego ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub układu linii wężowej.

PODCIĄG - belka o dużych wymiarach, na której opierają się inne belki danej konstrukcji.

PODPINKA - sprzęt pomocniczy służący do podwieszania węża pożarniczego rozwiniętego między biegami schodów klatki schodowej na drabinie, stosowany w celu odciążenia prądownika oraz zabezpieczenia łączników pożarniczych przed uszkodzeniem zaczepów (kłów) i miejsc zataśmowania.

POGORZELISKO - miejsce gdzie był pożar, są spalone resztki obiektu, zgliszcza, teren po zakończeniu działań.

POMPA STRUMIENIOWA - zob. ejektor .

POWIERZCHNIA POŻARU - rzut strefy spalania na poziomą lub pionową płaszczyznę.

POŻAR - niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym.

POŻAR BARDZO DUŻY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni ponad 1001 m2 lub objętości ponad 5001 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni ponad 101 ha lub, jeżeli podano ponad 37 prądów gaśniczych.

POŻAR BLOKOWY - pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektu lub pożar zespołu obiektów.

POŻAR DUŻY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 301 do 1 000 m2 lub objętości od 1 501 do 5 000 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 10 ha i nie większej niż 100 ha lub jeżeli podano 13-36 prądów gaśniczych.

POŻAR MAŁY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha lub, jeżeli podano do 4 prądów gaśniczych.

POŻAR OTWARTY - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający się na odkrytej przestrzeni z oznakami żarzenia lub świecenia.

POŻAR PODPOWIERZCHNIOWY (torfowo-murszowy) - pożar głębszych warstw gruntowych, najczęściej na terenach łąk i lasów.

POŻAR PRZESTRZENNY - pożar obejmujący wiele obiektów, pożar lasów, upraw itp.

POŻAR ŚREDNI - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1 500 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha lub jeżeli podano 5?12 prądów gaśniczych.

POŻAR UKRYTY - pożar, który rozwija się i rozprzestrzenia w pustych przestrzeniach stropów, stropo dachów, ścian, podłóg itp., bez oznak świecenia i żarzenia.

POŻAR WEWNĘTRZNY - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu.

POŻAR WEWNĘTRZNY UKRYTY - pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych.

POŻAR WEWNĘTRZNY OTWARTY - pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem.

POŻAR WIERZCHOŁKOWY - pożar całkowity drzewostanu lasu.

POŻAR W ZARODKU - pożar, który nie rozprzestrzenił się poza miejsce powstania.

POŻAR ZEWNĘTRZNY - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający na zewnątrz obiektu lub poza obszarem budynku.

PRACE NIEBEZPIECZNE POŻAROWO - prace, których prowadzenie może powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu.

PRZECIWOGIEŃ - gaszenie pożarów przestrzennych lasów, upraw itp. przez zapalenie przed frontem pożaru ustalonej powierzchni na całej szerokości kierunku rozprzestrzeniania się pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu działań obronnych.

PRZECIWPOŻAROWY WYŁĄCZNIK PRĄDU - to wyłącznik odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru.

POŻOGA - pożar rozprzestrzeniający się z dużą prędkością i obejmujący znaczne powierzchnie.

PUNKT CZERPANIA WODY - miejsce poboru wody dla potrzeb akcji ratowniczo-gaśniczej.

REAKCJA EGZOTERMICZNA - przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia oddawana jest przez reagenty do otoczenia, np. spalanie.

REAKCJA ENDOTERMICZNA - przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia jest pobierana przez reagenty z otoczenia.

RETENCJA - czasowe zatrzymanie nadmiernej ilości wód lub ścieków w zbiorniku, w celu stopniowego ich odprowadzenia (zbiornik retencyjny).

ROTA - dwuosobowy zespół ratowników, wchodzący w skład tego samego zastępu lub specjalistycznej grupy ratowniczej, wykonujący zadania ratownicze lub zabezpieczające, wyposażony w sprzęt ochrony osobistej.

ROZKAZ BOJOWY - 1) polecenie (nakaz) podjęcia działania lub zaniechania działania podczas prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej ; 2) polecenie KAR obowiązujące uczestników akcji ratowniczo-gaśniczej, określające zadania bojowe oraz sposoby ich realizacji w celu ratowania zagrożonych i likwidowania pożaru.

ROZPOZNANIE - zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania informacji co do warunków i przebiegu zdarzenia.

ROZPOZNANIE BOJEM - forma rozpoznania polegająca na zbieraniu informacji z równoczesnym prowadzeniem działań. Charakterystyczna dla pierwszej fazy działań w sytuacji dużego zagrożenia.

ROZPOZNANIE OGNIOWE - działanie prowadzące do uzyskania informacji o przebiegu pożaru i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej. ROZPOZNANIE RATOWNICZE - działania prowadzące do uzyskania informacji o stopniu zagrożenia ludzi, zwierząt i mienia oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy.

ROZPOZNANIE SZCZEGÓŁOWE - działanie prowadzące do uzyskania danych pozwalających na ocenę skuteczności działań i umożliwiające dokonanie korekty postępowania.

ROZPOZNANIE WODNE - działania prowadzące do uzyskania informacji o zasobach wodnych i możliwościach ich wykorzystania.

ROZPOZNANIE WSTĘPNE - działania prowadzące do uzyskania informacji dających ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji, co do wariantu działania.

ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ POŻARU - przyrost powierzchni lub objętości pożaru.

RZAZ - szczelina powstająca w drewnie wskutek częściowego przepiłowania piłą poprzeczną, pilarką, itp.

SAGAN - topór strażacki.

SAMORATOWANIE - ratowanie siebie z wyższych kondygnacji za pomocą linki strażackiej i zatrzaśnika.

SEKCJA - pododdział w sile dwóch zastępów, liczący od dziewięciu do 12 ratowników, w tym dowódca.

SKLEPIENIE - strop budowli wykonany w kształcie łuku.

SKRZYDŁA POŻARU - linie boczne ograniczające teren. Określa się je stając twarzą do frontu pożaru.

SPECJALISTYCZNA GRUPA RATOWNICZA - pododdział ratowników posiadających specjalistyczne przeszkolenie i uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonania specjalistycznego zadania ratowniczego, w sile uzależnionej od specyfiki danej specjalności.

SPALANIE CAŁKOWITE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której produkty nie ulegają dalszemu spalaniu. Produktem całkowitego spalania jest dwutlenek węgla.

SPALANIE DYFUZYJNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, która zależy tylko od czasu koniecznego dla zaistnienia fizycznego kontaktu tlenu z ciałem palnym.

SPALANIE KINETYCZNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, przy której czas spalania zależy tylko od szybkości reakcji chemicznej między tlenem a ciałem palnym.

SPALANIE NIECAŁKOWITE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której otrzymane produkty w wyniku procesu spalania mogą spalać się dalej.

SPALANIE DETONACYJNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, której towarzyszy występowanie fali podmuchu.

SPALANIE LAMINARNE - uporządkowane spalanie, spalanie spokojne.

SPALANIE TURBULENTNE - spalanie burzliwe powstające na skutek przypadkowych i nieuporządkowanych zmian kierunku i prędkości przemieszczania się powietrza, produktów spalania pod wpływem różnicy temperatur.

STANOWISKO BOJOWE - miejsce, w którym ratownik wykonuje określone działania wynikające z potrzeb akcji.

STANOWISKO DOWODZENIA - miejsce pracy kierującego działaniami ratowniczo-gaśniczymi.

STANOWISKO GAŚNICZE - miejsce pracy prądownika.

STANOWISKO GAŚNICZE NIŻSZE - usytuowane poniżej ogniska pożaru.

STANOWISKO GAŚNICZE ODKRYTE - stanowisko bojowe, na którym ratownik pracuje bez przesłon i narażony jest na niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

STANOWISKO GAŚNICZE OSŁONIĘTE - stanowisko bojowe, na którym ratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

STANOWISKO GAŚNICZE RÓWNE - usytuowane na poziomie ogniska pożaru.

STANOWISKO GAŚNICZE RUCHOME - stanowisko ze zdolnością manewrowania i przemieszczania się.

STANOWISKO GAŚNICZE STAŁE - stanowisko bez możliwości przemieszczania się.

STANOWISKO GAŚNICZE WYŻSZE - usytuowane powyżej ogniska pożaru.

STANOWISKO KIEROWANIA (PA, RSK, WSKR, KCKR) - miejsce z którego zapewniona jest możliwość dysponowania jednostkami straży pożarnych, organizowanie i koordynowanie działań ratowniczych, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania z innymi podmiotami ratowniczymi.

STANOWISKO ROZDZIELACZA - miejsce ustawienia rozdzielacza.

STANOWISKO WODNE - miejsce ustawienia pompy i miejsce pracy obsługującego ją.

STREFA ODDZIAŁYWANIA CIEPLNEGO – przestrzeń, w której wydzielone ciepło stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarnej oraz zagrożenie dla ludzi i mienia.

STREFA POŻAROWA - to przestrzeń wydzieloną w taki sposób, aby w określonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz lub do wewnątrz wydzielonej przestrzeni.

STREFA SPALANIA - przestrzeń, w której przebiegają procesy spalania.

STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM - przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnej z powietrzem o stężeniu zawartym między DGW i GGW.

STROP - przykrycie płaskie poziome dzielące budynek na kondygnacje.

STROPODACH - przykrycie płaskie lub krzywiznowe spełniające jednocześnie rolę stropu i dachu.

SUCHY PION - przeciwpożarowe urządzenia wodne, przeznaczone do szybkiego podania wody na wyższe kondygnacje budynku sprzętem straży pożarnej.

SYTUACJA POŻAROWA - stan rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru w danym momencie.

SZTAB AKCJI - pomocniczy organ kierującego działaniami ratowniczymi.

SZTOLNIA - poziome lub lekko nachylone wyrobisko korytarzowe umożliwiające dostęp do złoża w górzystym terenie.

SZYK BOJOWY - rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonania wspólnych czynności w danym ugrupowaniu bojowym.

SZYK FRONTALNY - ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii frontu pożaru.

SZYK "KĄTEM W PRZÓD" LUB "KĄTEM W TYŁ" - ustawienie stanowisk tak, by najdalej wysunięte torowały drogę dla pozostałych.

SZYK OKRĄŻAJĄCY - rozmieszczenie stanowisk bojowych wzdłuż obwodu pożaru.

SZYK OSKRZYDLAJĄCY - rozmieszczenie stanowisk bojowych z jednego lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężania frontu pożaru.

SZYK PIĘTROWY - działania polegające na ustawieniu stanowisk bojowych na różnych poziomach.

SZYK "WYSTĘP W LEWO" LUB "WYSTĘP W PRAWO" - działania stosowane przy intensywnie rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk skośnie do kierunku przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowaniu drogi dla stanowisk dogaszających.

ŚRODEK POWIERZCHNIOWO CZYNNY - substancja dodawana do cieczy w celu polepszenia jej zdolności zwilżającej, tj. obniżenie napięcia powierzchniowego.

ŚWIETLIK - oszklony otwór w suficie lub dachu, dający się otwierać i zamykać, mający na celu oświetlenie pomieszczenia światłem dziennym.

TĄPNIĘCIE - wstrząsy podziemne, połączone z hukiem, wywołane pękaniem i usuwaniem się skał w kierunku wyrobiska.

TEMPERATURA ABSOLUTNA - temperatura zera bezwzględnego mierzona według skali Kelvina.

TEMPERATURA KRYTYCZNA - temperatura właściwa dla danego gazu, powyżej której nie może on być skroplony niezależnie od wielkości zastosowanego ciśnienia.

TEMPERATURA ZAPŁONU - najniższa temperatura, przy której wytworzona mieszanina par cieczy z powietrzem pod wpływem czynnika inicjującego ulegnie zapaleniu.

TEREN AKCJI - obszar obejmujący teren pożaru oraz tereny związane z prowadzonymi działaniami położone poza granicami terenu pożaru.

TEREN POŻARU - obszar na którym znajdują się pomieszczenia, całe budynki, lasy oraz inne obiekty, materiały i budynki zagrożone bezpośrednio przez działanie temperatury oraz zagrożone pośrednio przez ognie lotne.

TLENIE - 1) spalanie materiałów palnych w warunkach niedostatecznej ilości tlenu; 2) spalanie materiału palnego bezpłomieniowe (żarzenie).

TRWAŁOŚĆ PIANY - jest to zdolność piany do zachowania swoich właściwości, jakie uzyskała w momencie wytworzenia. Trwałość piany określana jest na podstawie szybkości wypływu z niej wodnego roztworu środka pianotwórczego.

TYŁ POŻARU - linia znajdująca się po przeciwnej stronie jego rozprzestrzeniania się i rozgraniczająca obiekty palące się od niepalących.

UDARNOŚĆ - odporność materiału na pęknięcie przy uderzeniu.

UGRUPOWANIE BOJOWE - ustawienie sił i środków do wykonania zadania bojowego, realizowane w szyku bojowym.

WISKOZA - zob. lepkość.

ZAGROŻENIE POŻAROWE - zespół czynników określonych stosownymi parametrami, mających wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.

ZAMIAR TAKTYCZNY - określenie celów działania taktycznego, ich kolejności oraz sposobów ich realizacji.

ZARZEWIE OGNIA - żarzące się węgle, żar, iskry, żagwie itp. mające odpowiednią pojemność cieplną i odpowiednio wysoką temperaturę zdolną do podtrzymania procesu spalania lub zdolną doprowadzić do powstania nowego pożaru, lub powstania pożaru wtórnego.

ZASTĘP - pododdział liczący od trzech do sześciu ratowników, w tym dowódca, wyposażony w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego.

ZMIANA SŁUŻBOWA - zespół ratowników pełniących służbę w układzie zmianowym, podzielonych na sekcje, zastępy i roty.

ZOBOJĘTNIANIE - proces zachodzący przy dodawaniu do nadmiaru kwasu (zasady) takiej ilości zasady (kwasu), że powstająca substancja ma odczyn obojętny (jej pH=7).

ŻAR - 1) materiał palny spalający się bez płomieniów; 2) faza spalania płomieniowego, w której lotne substancje przestały wydobywać się z materiału palnego (nastąpiło odgazowanie).